Polderpolitiek in een clownswereld
Het woord clown is een Engels leenwoord en betekent
'grappenmaker of pias'. Waarschijnlijk is het afkomstig van het woord
clowne,
wat 'lomperik of onnozele hals' betekent en verwant is aan het woord
kluns. Een voorloper van de clown lijkt de harlekijn te zijn. Een
komisch, maar soms ook triest figuur in het
Italiaanse volkstheater, welke ook opdook in het middeleeuws
straattheater. Tegenwoordig lijkt de politiek het toneel te zijn waar
dit soort tragikomedie plaatsvindt.
Veel
politici ontwijken een inhoudelijk debat, passen op onhandig
wijze doorzichtige framingstechnieken toe en lijken het concept van
beeldspraak niet te willen begrijpen. Hierdoor wordt de politiek een
clowneske
vertoning, welke moeilijk serieus genomen kan worden. Begrippen als
links, rechts, communisme en fascisme hebben in de politieke
werkelijkheid hun inhoud verloren en worden als ongeleide projectielen
toegepast om het onvermogen tot een inhoudelijk debat te maskeren.
Traditioneel
stond rechts voor kapitaal en links voor arbeid. Linkse partijen
streden onder aanvoering van de arbeidersbeweging voor emancipatie van
de arbeidersklasse en stonden voor een sociaal, progressief en solidair
beleid. Daarmee ging links in tegen de gevestigde orde en de invloed van
het kapitaal. Rechts daarentegen was meer conservatief en liberaal,
waarbij het ondernemersklimaat, kapitaal en de belangen van het
bedrijfsleven in hoge mate het programma en de agenda van deze partijen
bepaalden. Geleidelijk zijn deze oude verhoudingen veranderd.
Vooral
bij de gevestigde partijen heeft de oude ideologie langzamerhand
plaatsgemaakt voor een management ideologie, iets wat vol trots het
poldermodel genoemd wordt. De oude ideologie wordt voor de verkiezingen
uit de kast gehaald, afgestoft en opgepoetst, waarna het na afloop weer
in de kast verdwijnt. In de retoriek spreekt men nog van links en
rechts, maar dit zijn holle frasen en eerder bedoeld om de politieke
tegenstander weg te zetten dan inhoudelijke debatvoering. Het
poldermodel heeft de politieke arena omgevormd tot theater. Afspraken
worden gemaakt in regeerakkoorden, informele setting en besloten
bijeenkomsten. Kamerdebatten zijn verworden tot goedkope shows, waarbij
het van te voren afgesproken beleid aan de burgers moet worden verkocht.
Zonder ballast van enige relevante kennis
roteren ministers dan ook van post naar post.
Als
een politiek doel behaald moet worden, wordt er een narratief bedacht
om dit doel door de bevolking geaccepteerd te krijgen. Dit narratief
wordt gestaafd met dogmatisch aandoende wetenschap en kritiek hierop
wordt geridiculiseerd en gecensureerd. Tijdens een interview met de
Amerikaanse journalist Ron Suskind in 2002,
vertelde een hooggeplaatste adviseur van president Bush, Karl Rove, dat
het verlichtingsdenken en empirische wetenschap er niet meer toe doen.
'We
zijn nu een imperium en als we handelen, creëren we onze eigen
realiteit. En terwijl je die realiteit bestudeert - en beoordeeld, zoals
je zult doen - zullen we opnieuw handelen en andere nieuwe realiteiten
creëren, die je ook kunt bestuderen, en dat is hoe het zal gaan. Wij
zijn acteurs in de geschiedenis... en jullie, jullie
allemaal, zullen alleen maar bestuderen wat we doen.'
Het
clownswereld narratief maakt door haar absurde aard gelovigen 'dom',
terwijl het critici afleidt van de krachten achter het narratief.
Daarmee heeft het poldermodel de aard van de politiek tot aan het
fundament veranderd. Politiek actief worden in één van de gevestigde
partijen is een eerste stap in een zorgvuldige werving en selectie
procedure. De politieke loopbaan is de ratrace van nieuw talent. Heeft
men zich in de politiek bewezen, dan kan naar gelang de partij de
volgende carrièrestap gemaakt worden. Een burgemeesterspost,
bestuurlijke functie of commissariaat ligt in verschiet voor de
ambitieuze politicopaat.
Innig verbonden
met 'hun' partij, rouleren deze bestuurders, gehoorzaam manoeuvrerend
door het carousel van bestuurlijk Nederland. Een misstap of opspelend
geweten wordt hun fataal, een schandaal duikt op en de volgende vult het
ontstane gat. Deze systeemrot of plaag, uitgevonden in de jaren 20 in
Duitsland onder de naam gleichschaltung, heeft voor velen ongemerkt het
Nederlands polderlandschap overwoekerd. Het dringt door tot in de
haarvaten van de maatschappij. De toeslagenaffaire heeft uitgewezen dat
deze corruptie zich tot aan de rechtspraak heeft verspreid.