Verstikkende Haagse stof
Anneke, parttime beleidsmedewerker en zoals ze het zelf zegt fulltime moeder, zit aan haar bureau. Zich uitstrekkend kijkt ze om haar heen naar de afzichtelijke steriel geschilderde muren, met af en toe een schilderij om de afzichtelijkheid nog meer te benadrukken. Als gewoonlijk wordt haar blik als een magneet naar de langzaam voortschrijdende wijzers van de klok getrokken. Nog even en dan kan ze naar huis. Ondertussen bezig met het zoveelste beleidsstuk over stikstof, de puzzel op de kaart boven haar bureau. Gefrustreerd verkreukelt ze haar zoveelste poging. "Het klopt niet," verzucht ze, "het is niet anders." En met die woorden zet ze een streep door twee boerderijen.
Anneke is onderdeel van de bureaucratie. Een hiërarchische structuur van
onpersoonlijke relaties, procedures en protocollen. Een onpersoonlijke machine, waarin goede mensen zonder gewetenswroeging mee kunnen werken aan een groot kwaad. De banaliteit van dit kwaad is beschreven door zowel Hannah Arendt als Harry Mulisch in hun
analyse van het proces tegen de nazimisdadiger Adolf Eichmann. Hoewel er geen overeenstemming is aangaande de motieven van Eichmann, wordt het principe van de door Arendt en Mulisch beschreven mechanismen breed onderschreven.
Binnen de bureaucratie is sprake van een keten,
waarbij iedere afdeling verantwoordelijk is voor haar eigen deel, maar geen ketenverantwoordelijkheid wordt gevoeld. Ook ontbreekt vaak zelfs het bewustzijn aangaande het resultaat van de som van alle delen. Hierdoor was het mogelijk dat binnen het Nederlands ambtelijke apparaat, tijdens de tweede wereld oorlog, 'goede' mensen meewerkten aan de vervolging en deportatie van Joden. Meer recent werden bij de belastingdienst talloze mensen buiten hun schuld aangemerkte als fraudeur en vervolgens door het bureaucratisch apparaat als misdadigers behandeld. Mensen kwamen op straat te staan en raakten alles kwijt, soms zelfs hun kinderen. Dit alles werd in het algemeen niet door kwaadwillende mensen gedaan, maar door goede mensen die functioneren in een duivels systeem.
Als Anneke na een slapeloze nacht op haar
werk aankomt, is haar eerste gang naar de koffieautomaat. Deze is
strategisch geplaatst in de lange hal, zodat niemand ver hoeft te lopen.
"Het koffieloopje moet vooral niet te lang duren," denkt ze smalend.
Zoals gebruikelijk staan er al een flink aantal collega's, smachtend
naar hun eerste werkbakje, zich verlekkerend aan het aroma van vers
gemalen koffie die het apparaat verleidelijk verspreid.
De trend van bestuurlijke dehumanisering heeft zich doorgezet in technocratische beleidsvorming. Hierbij wordt de bureaucratie aangestuurd door de technocratie. De technocratie als staatsvorm heeft haar wortels in het verlichtingsdenken en was een reactie op het dogmatisch autoriteitsgeloof. Ook de ideeën van utopisten als Francis Bacon, die wetenschap en techniek als brengers van vooruitgang en uiteindelijk menselijk geluk zagen, hebben hieraan bijgedragen. Politieke en bestuurlijke besluitvorming moet volgens de technocraten ontdaan worden van ideologie en religie. Alle besluitvorming moet gebaseerd worden op wetenschappelijke analyse, waarbij politici en bestuurders zich laten adviseren door wetenschappers. Binnen de technocratie is voor inspraak van burgers geen plaats, daar uiteindelijk de wetenschap beslist.
Nu de politieke en financiële invloed op het wetenschappelijk proces zich steeds duidelijker begint af te tekenen, lijkt dit idyllische beeld van wetenschap en daarmee ook de grondslag van de klassieke technocratie verdwenen. Ook lijkt, in de westerse wereld, wetenschap in toenemende mate een religieuze status te krijgen. Paradoxaal ontstaat hierdoor juist het streven naar een technocratische maatschappij.
Aangekomen bij de nis, welke speciaal gebouwd
lijkt te zijn voor het apparaat dat ambtenaren rijkelijk voorziet in het
hun zo kostbare bruine vocht, hoort Anneke de felle discussie die klinkt, terwijl het apparaat gewillig pruttelend de vloeistof doet vloeien. In het kille licht van de LED lampen, lopen de gemoederen hoog op. De dikke en de dunne, zoals het duo van de afdeling communicatie in de wandelgangen genoemd wordt, lijken het niet eens te zijn. "Het vaccin werkt niet!" hoort ze Laura, zoals de 'dunne' werkelijk heet, zeggen. "Jij weet het zeker beter dan de wetenschap!" bijt Harrie, de 'dikke', terug. Zijn bolle gezicht is vuurrood en Anneke is bang dat hij ter plekke een hartaanval krijgt. "Dat zal dan de derde collega zijn met het 'sudden adult death syndrome' ," denkt ze wrang. "Hoe is dat wetenschappelijk te verklaren?" Maar ze past ervoor om zich in de discussie te mengen.
Vaak met harde hand wordt in bijna de gehele westerse wereld een totalitair technocratisch systeem ingevoerd. De marketing en ideologische onderbouwing hiervan wordt verzorgd door het World Economic Forum. In deze marketing wordt de beoogde dystopische toekomst zoals door George Orwell beschreven in zijn boek '1984' afgeschilderd als een technologische utopie. Het boek van Francis Bacon 'Het nieuwe Atlantis', lijkt hierbij welhaast als inspiratiebron gebruikt te zijn.
Om deze veranderingen in de maatschappij af te dwingen, wordt de bureaucratie gebruikt. Er worden problemen verzonnen, om vervolgens met de oplossing van deze verzonnen problemen de beoogde doelstelling te behalen. De weerstand die dit zogenaamde probleem en dito oplossing wekt, wordt van oudsher gebroken door de verdeel en heers strategie, waarbij in sommige gevallen zelfs bewust aangestuurd wordt op geweldsescalatie.
Stikstof bijvoorbeeld, is door de keuze van Natura 2000 gebieden alleen voor
Nederland een probleem. De In Europees verband vastgelegde natuurgebieden, zijn vaak cultuurgebieden met schrale grond. Het behoud van deze gebieden heeft meer te maken met ruimtelijke ordening dan natuur. Ook is de stikstofuitstoot in industriegebieden vele malen groter dan de stikstofuitstoot van boeren. Om het beleid een sausje van zogenaamde geloofwaardigheid te geven wordt er met computermodellen gewerkt. Deze zogenaamde structurele aanpak van het
'stikstofprobleem' is in het voorjaar van 2020 door het kabinet
gepresenteerd. Door de corona angstporno, het opsluiten van de gehele
bevolking en de cancelling van kritische journalistiek is deze aanpak
met zeer vergaande consequenties zonder noemenswaardige
weerstand ingevoerd.
De geschiedenis leert ons dat geweldsescalatie meestal leidt tot tweedracht. Mensen binnen het ambtelijke apparaat, de handhavende macht en uiteindelijk ook het leger,
worden door escalatie gedwongen om een keuze te maken. Deze keus is meestal tegen het belang van een verdrukte groep, ten gunste van de zittende macht. De vernieuwde geweldsinstructies en strafrechtelijke
positie van agenten, waarbij burgers ten opzichte van politie vogelvrij
lijken te zijn verklaard, zal dit proces aanzienlijk doen versnellen. Factoren die hierin een rol spelen zijn onder andere economische afhankelijkheid, bureaucratie en groepsdenken. Het proces van groepsdenken wordt volgens de theorie van de Amerikaanse
psycholoog Irving Jane getriggerd om de harmonie binnen een groep te
behouden. Er ontstaat dan een
onvoorwaardelijk geloof in het eigen gelijk en onaantastbaarheid. Ook vormt groepsdenken een tegenwicht voor de onpersoonlijke bureaucratische machine.
Ondertussen denkt Anneke terug aan het telefoongesprek wat ze de vorige dag met Bert haar zwager had. "Als ik de opdracht krijg om hard op te treden tegen die wappies of boeren, dan doe ik dat," had hij stellig gezegd. Ze was maar snel op een neutraal onderwerp overgegaan, maar het zit haar niet lekker. "Ik ga de politie en Bert als vijand zien," denkt ze met afschuw.
Heeft men eenmaal voor de zittende macht gekozen, dan ontstaat er een zekere padafhankelijkheid en is de weg terug emotioneel bijna
onmogelijk. Dit doordat wandaden tegen medemensen gerechtvaardigd worden door discriminatie en demonisering. De term discriminatie is ontleend van het Latijnse woord 'discrīmināreen', wat scheiden of onderscheid betekent. Een groep uit de bevolking wordt op basis van uiterlijke kenmerken, beroep, vaccinatiestatus, seksuele voorkeur of politieke opvattingen gediscrimineerd. Vervolgens worden deze mensen door propaganda gedemoniseerd, en door censuur monddood gemaakt.
De daden die de opgehitste mensen dan plegen tegen hun medemens, worden gerechtvaardigd door een welhaast religieus aandoend geloof in de gecreëerde problematiek en
het narratief eromheen. Als dan de waarneming gaat botsen met de overtuiging, dan streeft de menselijke natuur naar zo weinig
mogelijk dissonantie of tegenstelling tussen deze twee. De aanpassing van deze overtuigingen is zeer moeilijk en heeft grote sociale en financiële consequenties. Er wordt dan ook meestal gekozen om de waarneming aan te passen en de betreffende medemens te ontmenselijken. Hierdoor verhard een gecreëerd conflict. Dit rechtvaardigt dan weer het inwerking treden van
noodwetten, waardoor de macht absolute
controle krijgt.
Denkend aan haar gesprek met Bert, gaan haar gedachten automatisch naar haar zus, met wie ze altijd een hechte band heeft gehad. Dit is sinds corona veranderd. Het lijkt wel of Mieke haar zus niet meer is. De hardheid waarmee ze over wappies praat doet haar soms letterlijk fysiek pijn. Elke voorzichtige opmerkingen die ze tegen de wappie haat van haar zus inbrengt, wordt genadeloos afgesabeld. "Ondertussen is het al meer dan een jaar geleden dat we bij elkaar zijn geweest," denkt ze triest.
In haar boek 'Totalitarisme' beschrijft Hannah
Arendt hoe Stalin de dictatuur van Lenin omboog tot een totalitaire
dictatuur. Om dit te doen moest de samenleving worden omgevormd tot een
geatomiseerde en amorfe massa. Hij begon met het 'opruimen' van de
bezittende klasse, de middenstand en de boeren, waarna de bureaucratie
die had geholpen met het kapot maken van deze groepen zelf aan de beurt
kwam. Dezelfde processen lijken zich op dit moment overal ter wereld af te tekenen, ook in Nederland.
De laatste stap in dit proces, is het zich ontdoen
van getuigen. Net zoals Stalin deed, zal dan ook hier de bureaucratie,
als haar gruwelijke werk voltooid is, worden ontbonden. Hoofdrolspelers
zullen uitgeschakeld worden. Zo zal het systeem haar
meest trouwe volgelingen offeren.
Als ze eindelijk haar vloeibare goud heeft bemachtigd, en geniet van de eerste teug, wordt ze aangesproken door haar directe collega Linda. Een gezette vrouw van middelbare leeftijd met rood grijzend haar en blozende wangen. Het valt Anneke op dat Linda er al even belabberd uitziet als zijzelf. Linda maakt de laatste tijd een gespannen indruk en struikelt zelfs een beetje over haar woorden. Wat vreemd is voor de vrouw die met gemak twee uren aaneen praat zonder een weerwoord te verwachten. Na de eerste beleefdheden te hebben uitgewisseld, komt plotseling de vraag wat Anneke vindt van het stikstof gebeuren. Ze schrikt, maar is niet in staat zichzelf nog langer in te
houden en reageert heftiger dan ze van haarzelf had verwacht. "We verwoesten de levens van boeren. Het is
onmenselijk!" Tot haar verrassing kijkt Linda opgelucht.....
De
enige manier om de beweging naar een totalitair regime te stoppen, is door je menselijkheid te behouden, naar waarheid te zoeken en het tegengeluid te laten horen. "Gehoorzaamheid handelt zonder te vragen, vrijheid vraagt naar de betekenis." stelde de Duitse dominee en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer. En als eenmaal deze betekenis gevonden is, dan kun je niet anders dan het eens zijn met de woorden van Gandhi: "Nee zeggen vanuit je diepste overtuiging is beter dan Ja zeggen om te behagen, of erger nog, om moeilijkheden te vermijden." Want zei Bonhoeffer: "Niet de gedachtes, maar de bereidheid om verantwoordelijkheid te nemen is de oorsprong van de daad."
"Laat uw liefde oprecht zijn. Verafschuw het kwaad en wees het goede toegedaan." (Romeinen 12:9)